PTSD a uzależnienia: jak trauma wpływa na zdrowie psychiczne?
Trauma i jej długotrwałe skutki mogą znacząco wpłynąć na nasze zdrowie psychiczne, prowadząc do poważnych problemów, takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD) i uzależnienia. Osoby cierpiące na PTSD często zmagają się z intensywnymi wspomnieniami traumatycznych wydarzeń, które wywołują silne emocje i dyskomfort. W poszukiwaniu ulgi, niektórzy mogą sięgać po substancje psychoaktywne, takie jak alkohol czy narkotyki, co prowadzi do rozwinięcia uzależnień. W tym artykule przyjrzymy się, jak trauma wpływa na zdrowie psychiczne, jakie są powiązania między PTSD a uzależnieniami, oraz jakie kroki można podjąć, aby skutecznie radzić sobie z tymi problemami.
Czym jest PTSD?
Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenie psychiczne, które rozwija się w wyniku bezpośredniego doświadczenia lub bycia świadkiem bardzo stresującego wydarzenia. Osoby cierpiące na PTSD często przeżywają na nowo traumatyczne zdarzenie poprzez koszmary senne i flashbacki, co prowadzi do intensywnego cierpienia emocjonalnego. Charakterystyczne dla PTSD są także próby unikania sytuacji, miejsc i ludzi, które przypominają o traumie, oraz objawy pobudzenia, takie jak drażliwość, problemy z koncentracją i zaburzenia snu. Często pojawiają się też pogorszenie funkcji poznawczych, obniżenie nastroju, poczucie winy, negatywne przekonania na własny temat i objawy dysocjacyjne, czyli brak poczucie izolacji od własnych uczuć, tożsamości. PTSD często współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak zaburzenia lękowe czy depresja, dlatego ważne jest zrozumienie, czy objawy są związane z traumatycznym doświadczeniem. Z osobami cierpiącymi na PTSD często spotyka się też poradnia terapeutyczna, ponieważ zdarza się, że szukają ulgi w używkach, co prowadzi tylko do coraz większych problemów.
PTSD a inne problemy ze zdrowiem psychicznym
Zespół stresu pourazowego (PTSD) jest często związany z szeregiem innych problemów zdrowia psychicznego, co potwierdzają dane epidemiologiczne. Osoby z PTSD mają wysokie ryzyko wystąpienia dodatkowych zaburzeń psychicznych, z których najczęstsze to depresja, nadużywanie alkoholu oraz inne zaburzenia lękowe. Wielu pacjentów z PTSD podejmuje próby samoleczenia, często sięgając po alkohol lub nielegalne substancje psychoaktywne, co z kolei zwiększa ryzyko uzależnień. Zdarza się również, że szukają potwierdzenia własnej wartości i rozładowania emocji, uciekając w uzależnienia behawioralne. Takie działania często kończą się jednak poważnymi problemami, przez co konieczne jest leczenie hazardu.
Istnieje również zauważalny związek między PTSD a zaburzeniami osobowości typu borderline oraz dyssocjalnymi, co może wynikać z cech osobowości zwiększających skłonność do impulsywnego zachowania oraz eksponowania się na kolejne sytuacje traumatyczne. PTSD nie tylko znacząco wpływa na funkcjonowanie interpersonalne i zawodowe, ale również stanowi istotne wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej i społeczeństwa jako całości.
Alkoholizm a PTSD
Alkoholizm i PTSD często współistnieją i mają skomplikowane powiązania. Badania wykazują, że osoby cierpiące na PTSD często sięgają po alkohol jako sposób na łagodzenie objawów, takich jak bezsenność, nadpobudliwość czy wahania nastroju. Kobiety, które doświadczyły wczesnej traumy, są bardziej podatne na rozwój uzależnienia od alkoholu w porównaniu z tymi, które nie doświadczyły takich traumatycznych wydarzeń. Dodatkowo, ryzyko uzależnienia od alkoholu u osób z PTSD wzrasta dwukrotnie. Badania neurobiologiczne również sugerują, że wczesnodziecięcy stres prowadzi do zmian w układzie stresu i nagrody w mózgu, co może predysponować do nadużywania substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu. Mechanizmy te ukazują, że alkohol może wpływać na neuroadaptacyjne zmiany w mózgu, które mogą działać jako forma samoleczenia w odpowiedzi na skutki stresu z dzieciństwa i wczesnej dorosłości.
Jak leczy się PTSD?
Leczenie PTSD wymaga kompleksowego podejścia, łączącego terapie psychologiczne i farmakologiczne, dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta. Psychoterapia, w tym terapie poznawczo-behawioralne, terapie metodą przedłużonej ekspozycji (PE) oraz desensytyzację za pomocą ruchów gałek ocznych (EMDR), wykazują wysoką skuteczność w zmniejszaniu objawów PTSD. Badania potwierdzają, że terapie te są bardziej efektywne niż same farmakoterapie, dlatego powinny być pierwszym wyborem leczenia. W przypadkach ciężkich objawów lub współwystępowania innych zaburzeń psychicznych, może być konieczne leczenie w warunkach szpitalnych, na oddziale dziennym lub ambulatoryjnie.
Farmakoterapia, choć mniej skuteczna w porównaniu do terapii psychologicznych, również odgrywa istotną rolę, szczególnie jeśli objawy uniemożliwiają pacjentowi codzienne funkcjonowanie. Często stosuje się selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Pomagają one zmniejszyć nasilenie objawów PTSD, takich jak bezsenność i wahania nastroju. Dodatkowo, leki takie jak prazosyna mogą być stosowane w celu poprawy jakości snu u pacjentów z koszmarami sennymi. Stosowanie atypowych leków przeciwpsychotycznych czy antydepresantów może być rozważane w przypadkach, gdy inne terapie okazują się nieskuteczne. Nie można jednak zapominać, że jest to tylko walka z objawami, a leki nie rozwiążą źródła problemu. Dodatkowo, jeśli pacjent będzie ich nadużywał i przekraczał zapisane przez lekarza dawki, może dojść do uzależnienia i konieczne będzie odtruwanie polekowe.
Uzależnienia nie pojawiają się bez powodu, a źródło zawsze leży gdzieś głębiej. Jednym z czynników ryzyka jest właśnie PTSD. Terapia pozwala jednak przepracować problem i znaleźć zdrowsze sposoby radzenia sobie z napięciem i trudnymi emocjami.