Zakupoholizm: jak wyjść z manii kupowania?

zakupy

Zakupoholizm to nic innego, jak uzależnienie od zakupów. Rozumiany jest jako niepohamowana chęć kupowania, powodująca nabywanie niepotrzebnych dóbr.

Jak działa zakupoholizm?

Robienie zakupów stanowi dla osoby uzależnionej formę rozładowania wewnętrznego napięcia, pozwala pozbyć się uczucia smutku i poprawia poczucie własnej wartości. Jest ucieczką od rzeczywistości i umożliwia choć chwilowe wyrwanie się z marazmu codzienności. Osoba nałogowo kupująca odczuwa radość, spełnienie oraz euforię, które jednak szybko zostają zastąpione przez poczucie winy, wstyd i smutek. Pod względem rządzących nim mechanizmów, zakupoholizm nie różni się więc od innych uzależnień behawioralnych, takich jak pracoholizm, seksoholizm czy też uzależnienie od hazardu.

Objawy zakupoholizmu

O tym, że robienie zakupów urosło do rangi problemu i zaczęło nosić znamiona uzależnienia, świadczą towarzyszące kupowaniu zachowania. Na zakupoholizm wskazują:

robienie zakupów w celu poprawy samopoczucia,
przeznaczanie na zakupy, zarówno stacjonarne, jak i internetowe, znacznej ilości czasu,
częste myślenie o kolejnych planowanych zakupach,
pożyczenia pieniędzy,
zaniedbywanie opłat domowych rachunków kosztem pozyskania funduszy na kolejne zakupy,
odczuwanie wyraźnie pozytywnych emocji podczas wydawania pieniędzy – podniecenia, euforii,
poczucie winy i wstydu po zakupach,
nabywanie niepotrzebnych przedmiotów i pozostawianie ich w opakowaniach,
kłamstwa dotyczące ilości kupionych rzeczy i wydanej sumy,
ukrywanie większości zakupów przed bliskimi w obawie przed krytyką,
nasilające się kłótnie z bliskimi w związku z nieprzemyślanymi zakupami i wydanymi pieniędzmi,
zakładanie dodatkowych, ukrytych przed bliskimi kont bankowych i kart kredytowych.

Jak powstaje uzależnienie od zakupów?

Na powstanie uzależnienia od zakupów wpływ mogą mieć różne czynniki. W rozwoju zakupoholizmu rolę odgrywają aspekty:

psychologiczne – skłonność do podejmowania impulsywnych i nieprzemyślanych decyzji oraz podatność na różnego rodzaju uzależnienia,
społeczne – występowanie uzależnienia od zakupów wśród członków rodziny, niski status materialny, powodujący chęć zaimponowania i zyskania aprobaty ze strony otoczenia poprzez zwiększenie posiadanych dóbr materialnych,
biologiczne – upośledzenie wydzielania i produkcji neuroprzekaźników, między innymi noradrenaliny, dopaminy i serotoniny, które mają wpływ na układ nagrody.

Dlaczego zakupoholizm jest niebezpieczny?

Zakupoholizm skutkuje poważnymi problemami finansowymi, które mogą doprowadzić dotkniętą nim osobę do bankructwa, wpędzić ją w długi, a często także w konflikt z prawem. Uzależnienie prowadzi również do pogorszenia relacji z bliskimi, porzucenia innych aktywności i zainteresowań oraz stopniowego wycofywania się z życia, skutkującego marginalizacją społeczną. Zakupoholizm ma ponadto negatywny wpływ na psychikę, może powodować rozwój depresji oraz zaburzeń lękowych, które stanowią zagrożenie dla zdrowia, a często także życia człowieka.

Terapia zakupoholizmu

Terapia zakupoholizmu jest długotrwała i wymaga od uzależnionej osoby motywacji oraz dużych pokładów silnej woli. Leczenie rozpoczyna się od postawienia właściwej diagnozy i zidentyfikowania ewentualnych współwystępujących zaburzeń oraz problemów. W terapii zakupoholizmu, podobnie do terapii innych uzależnień behawioralnych, stosowana jest przede wszystkim metoda poznawczo-behawioralna, wspierana przez dialog motywujący. Kluczowa jest analiza towarzyszących robieniu zakupów zachowań i emocji, a także sytuacji powodujących chęć kupowania. W leczeniu zakupoholizmu stosowane są terapia indywidualna, grupowa oraz rodzinna. W celach pomocniczych może również zostać wdrożona farmakoterapia, służąca stabilizacji nastroju i redukcji stanów depresyjnych u pacjenta.

Dlaczego warto skorzystać z pomocy specjalistów?

Osoby zmagające się z zakupoholizmem wymagają profesjonalnej pomocy, jakiej mogą udzielić wyłącznie wykwalifikowani i doświadczeni specjaliści zajmujący się leczeniem uzależnień behawioralnych. Samodzielne próby zerwania z nałogiem, choć często szczere i okupione dużym wysiłkiem ze strony chorego, kończą się najczęściej niepowodzeniem. Mogą też okazać się niebezpieczne dla zdrowia, dlatego decyzji o wyzwoleniu się od zakupoholizmu powinna towarzyszyć decyzja o skierowaniu się na terapię do profesjonalnego ośrodka leczenia uzależnień. Terapia tego typu pozwala zdobyć wiedzę na temat mechanizmów rządzących nałogiem oraz uczy stosowania technik i narzędzi pomocnych w powstrzymywaniu się przed niewłaściwymi zachowaniami. Warto jednak zauważyć, że w przeciwieństwie do uzależnień od substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol lub narkotyki, uzależnienie behawioralne, jakim jest zakupoholizm, nie wymaga całkowitej rezygnacji z kupowania, lecz tylko skorygowania wzorców wykonywania tej czynności.