Jak uzależnienie od kokainy zmienia człowieka?
Uzależnienie od kokainy jest jednym z najpoważniejszych i najbardziej destrukcyjnych rodzajów uzależnień, z którymi mierzy się współczesne społeczeństwo. Kokaina, silnie uzależniający stymulant, zmienia ciało, psychikę i zachowanie. Osoby uzależnione od kokainy często doświadczają dramatycznych zmian w swoim życiu osobistym, zawodowym i społecznym. W artykule przyjrzymy się, jak uzależnienie od kokainy wpływa na funkcjonowanie mózgu, jakie zmiany zachodzą w psychice i zachowaniu osoby uzależnionej oraz jakie długofalowe skutki niesie za sobą ten niebezpieczny nałóg. Przeanalizujemy również mechanizmy działania kokainy oraz przedstawimy historie osób, które zmagały się z tym uzależnieniem, aby lepiej zrozumieć, jak głęboko może ona zmieniać człowieka.
Jak działa kokaina?
Kokaina, znana z silnego działania stymulującego, ma różne formy i metody konsumpcji, które wpływają na jej efektywność i uzależniające właściwości. Wyekstrahowana z liści koki w XIX wieku, kokaina początkowo była stosowana w napojach takich jak Vin Mariani, a później ewoluowała w popularną coca-colę. Dziś najczęściej spotykamy kokainę w postaci chlorowodorku, dostępnego jako biały proszek, oraz cracku, który ma formę przezroczystych kryształów. Kokaina może być stosowana donosowo, doustnie, a także przez wstrzyknięcia dożylne i podskórne.
Efekty pojawiają się w różnym czasie w zależności od sposobu zażycia – od kilku minut po wstrzyknięciu do nawet godziny po spożyciu doustnym. Kokaina wywołuje euforię, zwiększa aktywność fizyczną i intelektualną, poprawia samopoczucie i pewność siebie, ale jednocześnie może powodować tachykardię, zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego, a w poważniejszych przypadkach, krwawienie do mózgu i skurcze naczyń wieńcowych. Niestety mimo różnych postaci i metod konsumpcji, uzależniające są zarówno crack, jak i kokaina. Działanie początkowo może wydawać się przyjemne, ale z czasem prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych i psychicznych.
Kto najczęściej sięga po kokainę?
Oczywiście żadnego uzależnienia nie można wpisać w utarte schematy. Po kokainę sięgają głównie osoby w późniejszym wieku, w porównaniu z użytkownikami innych nielegalnych substancji psychoaktywnych. Średni wiek rozpoczęcia jej stosowania to około 23 lata, a regularne używanie zaczyna się w wieku około 26 lat. Osoby zażywające kokainę popełniają przestępstwa rzadziej niż inni narkomani, rzadziej też trafiają do zakładów karnych, choć oczywiście czasem się to zdarza. Nie oznacza to jednak, że nie mają swoich problemów. Od kokainy częściej uzależniają się mężczyźni, a przede wszystkim osoby z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak zaburzenia nastroju, zespół stresu pourazowego oraz antyspołeczne zaburzenia osobowości. Często występuje u nich także zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Badania nad genetycznymi predyspozycjami do uzależnień sugerują, że niektórzy uzależnieni od narkotyków mogą mieć geny predysponujące do intensywnego wychwytu zwrotnego dopaminy, co prowadzi do poszukiwania ciągłej stymulacji systemu nagrody.
W badaniach z Polski wykazano, że warszawscy użytkownicy kokainy często stanowią elitarną grupę ze względu na wykonywany zawód i status materialny, co jest rzadko spotykane w przypadku innych substancji psychoaktywnych. Często jednak pojawia się również zażywanie cracku jako alternatywy dla kokainy lub innych narkotyków.
Czy istnieje schemat zażywania kokainy?
Na przestrzeni lat, globalny rynek kokainowy przeszedł dynamiczne zmiany. W Polsce spadająca popularność opioidów wpłynęła na wzrost użycia kokainy i cracku. Wzrost ten jest widoczny w statystykach Centralnego Biura Śledczego, które przejęło znacznie więcej kokainy w ostatnich latach. Mimo to, Polska nadal ma niski odsetek użytkowników kokainy, co może być związane z jej wysoką ceną na czarnym rynku.
Kokaina jest często używana w sposób intensywny, w ciągach, które polegają na przyjmowaniu narkotyku co 15-30 minut przez kilka godzin lub dni. Po takim okresie intensywnego używania następuje tzw. kraksa, charakteryzująca się krańcowym wyczerpaniem i anhedonią. W ostatnich latach rośnie popularność wolnej kokainy (cracku), która wcześniej była uzyskiwana przez użytkowników z proszku kokainowego. Obecnie gotowe kryształy kokainowe są łatwo dostępne na czarnym rynku, co zmniejsza dystrybucję proszku kokainowego.
Badania wskazują, że postać używanej kokainy (proszek czy crack) nie ma decydującego znaczenia dla rozwoju uzależnienia. Kluczowym czynnikiem jest częstotliwość przyjmowania substancji i jej dawka. W Stanach Zjednoczonych, około 5% osób używających kokainy może uzależnić się w pierwszym roku jej przyjmowania, choć w dłuższym okresie uzależnienie rozwija się u mniej niż 20% użytkowników. Kokaina jest często używana jako środek do zwiększenia pewności siebie i poprawy ogólnego funkcjonowania, co może prowadzić do jej nadużywania i w konsekwencji do uzależnienia.
Czym skutkuje zażywanie kokainy?
Podobnie jak różne rodzaje uzależnień, zależność od kokainy skutkuje poważnymi i różnorodnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Najczęściej dotyka ono układu krążenia i układu nerwowego. Kokaina powoduje czasowe zwężenie drobnych tętnic mózgowych, co prowadzi do niedostatecznego zaopatrzenia mózgu w tlen i substancje odżywcze, skutkując uszkodzeniem neuronów, a w skrajnych przypadkach – udarem mózgu. Podobnie, wpływa na naczynia wieńcowe serca, co może powodować niedotlenienie mięśnia sercowego, przyspieszenie czynności serca oraz wzrost ciśnienia tętniczego, zwiększając ryzyko zawału serca. Kokaina ma również działanie prozakrzepowe, co może prowadzić do zawałów innych organów, takich jak nerki czy jelita, oraz do niedokrwienia kończyn.
Wziewne przyjmowanie kokainy, czyli palenie cracku, może powodować podrażnienia dróg oddechowych, rozwój lub zaostrzenie chorób zapalnych, odmę opłucnową, krwotoki płucne, a nawet niekardiogenny obrzęk płuc. Uzależnienie od kokainy wiąże się także z wysokim ryzykiem urazów w wyniku wypadków oraz zwiększoną podatnością na choroby zakaźne, w tym przenoszone drogą płciową. Ponadto, wśród użytkowników kokainy często występują inne uzależnienia i zaburzenia psychiczne, takie jak nadużywanie alkoholu czy zaburzenia afektywne.
Ostre zatrucie kokainą może prowadzić do tachykardii, hipertensji, hipertermii, pobudzenia psychomotorycznego, drgawek i zaburzeń układu krążenia, a łączenie jej z alkoholem etylowym zwiększa ryzyko nagłego zgonu. Społeczno-ekonomiczne skutki uzależnienia od kokainy są również znaczące, wymagając dodatkowych nakładów finansowych na opiekę medyczną i społeczną, a także związane są z wyższą przestępczością, co generuje dodatkowe koszty dla społeczeństwa. W Polsce, zgodnie z Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, posiadanie, obrót oraz hodowla roślin służących do produkcji kokainy są surowo zabronione, a za ich naruszenie grożą kary pozbawienia wolności.
Ze względu na swoją wysoką cenę, kokaina czasami oceniana jest jako lepszy czy bardziej elitarny narkotyk. Nie można jednak zapominać, że jest groźna, podobnie jak każda substancja psychoaktywna. Uzależnienie zawsze wymaga leczenia, niezależnie od tego, co zażywamy.